Ocena jakości życia polskich emerytów.
U wielu osób sama myśl o tym, jaka jest minimalna wysokość emerytury w Polsce lub co gorsza, posępna tabela ukazująca te niezbyt imponujące kwoty na ekranie komputera, wiąże się z nieprzyjemnym uczuciem zimnego potu oblewającego skroń. W ramach Inwestomatu wydałem już ponad 100 artykułów i pewnie udało Ci się zauważyć, że naprawdę spora ich część dotyczy systemu emerytalnego i emerytów. Wszystkie teksty związane z późniejszym okresem życia znajdziesz przy użyciu tagu emerytura, a korzystając z okazji, chciałbym wyjaśnić, dlaczego tak często poruszam ten, dla części osób, nieprzyjemny i nadający się tylko do ciągłego odraczania temat.
Bez dwóch zdań długoterminowe inwestowanie to strategia, której jestem zagorzałym fanem. Robię to z perspektywą kilkudziesięcioletnią, a więc wizja bycia 70-, czy 80-latkiem to dla mnie normalna myśl, a nie „tabu”, ani coś, czego bym się obawiał. Bardzo się zatem ucieszyłem, gdy znalazłem na stronie GUS-u kilka bieżących raportów emerytalnych, dzięki którym udało mi się zbadać i opisać to, jak żyją emeryci w Polsce.
Artykuł będzie w swojej konstrukcji przypominał artykuły o Polakach, czyli dla przykładu „Ile zarabia przeciętny Polak?” oraz „Ile wydaje przeciętny Polak?”. Postaram się w jego ramach przedstawić zarówno stronę ilościową, jak i stronę jakościową życia polskich emerytów. Oznacza to, że zaczniemy od przedstawienia kontekstu, czyli liczby emerytów i rencistów w Polsce całościowo oraz z podziałem na płcie i województwa. Następnie przejdziemy do typowej „ilościówki”, oceniając wysokość przeciętnej i ponadprzeciętnej emerytury Polaków, gdzie dane ze względu na płeć emeryta mogą być mocno kontrowersyjne, jeśli nie szokujące (ale czego spodziewać się po systemie, który jednej płci „pozwala” przejść na emeryturę w wieku 60 lat, zaś drugiej w wieku 65 lat?). Pod koniec wpisu omówimy też czynniki jakościowe takie jak samoocena zdrowia, której dokonali na sobie polscy emeryci, czy określenie poziomu wykształcenia i stanu posiadania naszych seniorów.
Życzę Ci miłej lektury i do zobaczenia w komentarzach pod wpisem!
Podcast
YouTube
W skrócie
Z tego artykułu dowiesz się:
- Ilu jest emerytów w Polsce.
- W których województwach żyje najwięcej seniorów.
- Jak wysokie (w zależności od płci) są polskie emerytury.
- Jak zmieniała się wysokość emerytur w ciągu ostatniej dekady.
- W których regionach kraju emerytury są najwyższe.
- Ilu polskim emerytom grozi ubóstwo.
- Jakie wykształcenie mają polscy emeryci.
- Jak mieszkają polscy emeryci.
- Jak oceniają swoje zdrowie polscy seniorzy.
Powiązane wpisy
Źródła danych
Ilu jest emerytów w Polsce?
Jak już nieco wcześniej pisałem, w tym tekście skupimy się głównie na emerytach i to tych pobierających świadczenia z ZUS, bo tylko w ten sposób przygotujemy tekst ciekawy i angażujący. Zanim skupimy się właśnie na nich, warto zrozumieć, że w ostatnich 20 latach w Polsce zaobserwować mogliśmy tendencję spadkową w liczbie rencistów, a wzrostową w liczbie emerytów. To właśnie tej tendencji poświęciłem kolejny akapit, który nakreśli ramy dla dalszej części wpisu.
Ilu emerytów przybyło w ciągu 2 dekad?
Choć w ciągu ostatnich 20 lat w Polsce (nominalnie) przybyło aż 2,4 mln emerytów, to nie jest to efekt starzenia się społeczeństwa, a głównie zmiany struktury świadczeń rentowo-emerytalnych. Nie tak dawno, bo w roku 2000 mieliśmy w Polsce 4,8 mln rencistów i 4,6 mln emerytów, a więc łącznie około 9,4 mln osób pobierających emerytury lub renty. Choć w roku 2019 emerytów mamy znacznie więcej niż 19 lat wcześniej to łączna liczba emerytów i rencistów uległa pomniejszeniu, bo wynosi ona około 9,3 mln, a więc ok. 100 tys. osób mniej niż dwie dekady temu. Zmiany proporcji emerytów do rencistów w ciągu ostatnich 20 lat wyglądają następująco:
Powodów przybywania emerytów jest wiele, ale chyba najważniejszym z nich jest wygasanie okresu rent powojennych oraz tych dotyczących „krzywd PRL-u”, oraz „normalizacja” liczby emerytów, jako „zwykłych pracujących” w polskiej gospodarce. Ten temat na tę chwilę zostawmy, zastrzegając, że reszta artykułu dotyczyć będzie głównie emerytów i to tych pobierających świadczenia z ZUS-u, a nie z KRUS-u (Ci drudzy to zwykle rolnicy oraz osoby za takich się podające). Sprawdźmy, gdzie mieszkają polscy seniorzy i jakie jest ich „stężenie” w każdym z województw naszego kraju.
W jakich województwach mieszkają seniorzy?
Największy odsetek emerytów i rencistów przypada na województwo śląskie, w którym aż 18,40% obywateli pobiera świadczenia emerytalne, a kolejne 7,14% świadczenia rentowe. Dla kontrastu, w województwie podlaskim emeryci i renciści to łącznie „jedynie” 16% obywateli, czyli o prawie 10 punktów procentowych mniej niż w południowym województwie naszego kraju. W celu ułatwienia porównania załączam tabelę, w której spisuję liczbę mieszkańców (przełom 2019 i 2020 roku, Wikipedia) każdego z województw wraz z liczbą emerytów i rencistów w danym regionie Polski (przełom 2019 i 2020 roku, GUS):
Do „starych” województw należą też łódzkie, dolnośląskie i zachodniopomorskie, zaś do „młodych” lubelskie, warmińsko-mazurskie i wielkopolskie. Najbardziej ludne (ponad 5 mln Polaków) województwo mazowieckie z 14,77% emerytów i niecałymi 4% rencistów znalazło się gdzieś w połowie stawki. Skoro już wiemy w jakich województwach mieszkają polscy emeryci, to sprawdźmy w jakim są oni obecnie wieku.
W jakim wieku są polscy emeryci?
Tym, którym pytanie to wydaje się nietrafione i odpowiedzieliby „w wieku emerytalnym” chciałbym przypomnieć, że na emeryturę można przejść znacznie przed ustawowym wiekiem emerytalnym. Mowa tu o osobach pobierających tzw. świadczenia przedemerytalne lub tych, którzy otrzymują emerytury pomostowe, czy innych specjalnych przypadkach (np. zasłużenie dla państwa), a więc jest to naprawdę niewielka część statystyki, ale jednak występuje.
Co więcej, struktura wieku obecnych emerytów i emerytek świetnie naświetli nam to, czego możemy spodziewać się w kolejnych latach. Pierwszym i dość oczywistym wnioskiem, który wysnujesz z poniższego wykresu, jest fakt, że emerytek jest w Polsce znacznie więcej niż emerytów, co wynika między innymi z pięcioletniej, ustawowej różnicy w wieku emerytalnym dla kobiet i mężczyzn. Oto jak pod koniec 2019 roku prezentowała się struktura wiekowa emerytów z podziałem na płcie:
Choć wiek emerytalny dla polskiego mężczyzny od lat wynosi 65 lat, to jak widać po statystyce, około 80 tysięcy mężczyzn w wieku poniżej sześćdziesiątki pobiera świadczenia emerytalne lub przedemerytalne na specjalnych warunkach. Tendencja odwraca się dla przedziału „60-64”, w którym pod koniec 2019 roku znajdowało się ponad 1 mln kobiet, a tylko 131 tysięcy mężczyzn. Zapamiętaj ten fakt, bo będzie to nie jedyna, ale zdecydowanie najważniejsza z przyczyn znacznie niższych emerytur uzyskiwanych przez Polki.
Ze względu na krótszą długość życia mężczyzn w każdej z kategorii powyżej 65 rokiem życia jest nas znacznie (średnio o jakieś 15%) mniej niż kobiet, co może być lekko zaskakujące dla osób, które nigdy nie zastanawiały się nad strukturą wieku i płci obecnych emerytów. Jako że jest to blog, w którym skupiam się głównie na finansach, to naturalnym będzie płynne przejście do części finansowej, czego teraz dokonam.
Polub moją stronę na Facebooku!
Znajdziesz tam mnóstwo przydatnych informacji o finansach i inwestowaniu
Ile środków do życia mają polscy emeryci?
Pytanie o wpływy i środki do dyspozycji emerytów to główne pytanie, w poszukiwaniu odpowiedzi, na które zajrzała tu pewnie większość zainteresowanych. Temat ten w kontekście średniej polskiej emerytury poruszałem już we wpisie „Gdzie w Europie są najwyższe emerytury?”, który trafił niegdyś na mój blog o oszczędzaniu. W ramach wspomnianego wpisu oszacowałem średnią polską emeryturę na około 2600 zł netto. Podkreślam, że chodzi tu o średnią, a więc mediana wysokości emerytur, którą zaraz obliczymy, będzie o wiele niższa od tej wartości. Sprawdźmy zatem, jak wysokie są emerytury w Polsce, najpierw bez względu na podział na płcie.
Jak wysokie są emerytury w Polsce?
Co z tego, że w naszym kraju średnia wysokość emerytury to około 2800 zł brutto, skoro aż 75% emerytów pobiera miesięcznie niższe świadczenie? Według raportu ZUS o strukturze wypłat emerytur z marca 2020 roku mediana wypłacanej w Polsce emerytury wynosi około 2100 zł brutto, a więc 1750 zł netto miesięcznie. Dobrze obrazuje to przedstawiona poniżej struktura emerytur w Polsce. Zamieszczony wykres prezentuje liczbę osób pobierających świadczenia emerytalne w określonym zakresie wartości, na którym rzuca się w oczy przedział 1400-2200 zł brutto miesięcznie, w którym jest prawie 2,5 mln (z niecałych 6 mln, bo tyle pobiera świadczenia emerytalne z ZUS) polskich emerytów. Stworzona na jego podstawie tabela wysokości emerytur w Polsce klarownie wskazywałaby ogromne różnice pomiędzy poszczególnymi grupami osób uprawnionych do pobierania świadczeń emerytalnych.
Zaprezentowana struktura wysokości emerytur w Polsce daje jasną odpowiedź, skąd bierze się wysoka, bo wynosząca około 2800 zł średnia emerytura brutto, na którą „łapią się” tylko osoby w 25 percentylu najwyższych emerytur. Średnią zawyżają osoby, których zarabianie w czasie lat pracy wiązało się z sowitymi kwotami na umowach o pracę (zwykle są to kierownicy i dyrektorzy firm), dla których zobowiązania od ZUS-u są wprost astronomiczne, nierzadko wynosząc 15 000 zł brutto miesięcznie i więcej. Gdyby nie one, to średnia emerytura w Polsce wynosiłaby obecnie 2400 zł brutto, a nie 2800 zł brutto.
Ta kwota znacznie lepiej oddaje prawdziwy obraz tragicznej sytuacji finansowej polskich emerytów i uzmysławia, jak zbawienną rolę w życiu wielu starszych osób musi odgrywać systematyczne oszczędzanie niewielkich kwot, na które zdecydowali się w przeszłości. Jeśli chcesz policzyć wysokość swojej przyszłej emerytury, to koniecznie przeczytaj wpis „Twoja emerytura (1/5) – Jak wyliczyć emeryturę z ZUS?„, w którym prezentuję sposób obliczania emerytury przez ZUS i pokazuję, jak oszacować jej wysokość samodzielnie.
Powyższy wykres przedstawia ciekawą statystykę, ale robi się znacznie bardziej interesujący dopiero po rozbiciu jej na poszczególne płcie, czego wykonamy w kolejnym akapicie tekstu.
Wpływ płci na wysokość emerytury
Wspominałem wcześniej o sporej dysproporcji wysokości emerytur wśród Polek i Polaków, ale takiej skali zapewne się nie spodziewałeś. Średnia wysokość emerytury pobieranej przez kobiety według danych z grudnia 2019 roku wynosi około 2000 zł brutto, stanowiąc mniej niż 70% średniego świadczenia pobieranego przez mężczyzn, wynoszącego około 2900 zł brutto miesięcznie. Czy zatem jest się czym przejmować i nagłaśniać w mediach problem luki emerytalnej między płciami (jak robi to np. money.pl w tym artykule)?
Według mnie nie, ponieważ niezwykle duża część kobiet decyduje się na przejście na emeryturę w wieku 60 lat, co znacznie obniża ich przyszłe świadczenia emerytalne. Gdyby kobiety pracowały do 65 roku życia, to rozkład ich emerytur wyglądałby o wiele lepiej (byłby „przesunięty” w prawo). Efektem wczesnego przechodzenia na emeryturę są dwa, znacznie przesunięte między sobą wykresy, z którego szczyt pierwszego (kobiety) znajduje się w przedziale 1600-1800 zł brutto miesięcznie, zaś drugiego (mężczyźni) w przedziale 2200-2400 zł brutto miesięcznie:
Czy zatem można nazwać polski system emerytalny „niesprawiedliwym” lub „dyskryminującym kobiety”? Powiedziałbym, że nie, bo gdyby zrównać wiek emerytalny na poziomie 65 lat dla obydwu płci, to po 30-40 latach statystyka ta (siłą rzeczy) przesunęłaby się w całości w prawą stronę, niemal zrównując wysokości emerytur przyznawanych kobietom i mężczyznom. Prawdziwego problemu doszukiwałbym się w skrajnej lewej części wykresu, czyli wśród osób otrzymujących „głodowe” emerytury w wysokości 1000 złotych miesięcznie i mniej, których jest w Polsce obecnie około 245 tysięcy, a 210 tysięcy z nich stanowią kobiety.
Jest to pewna wada systemu, której raczej nie „załata” pomysł emerytury obywatelskiej, polegający na (moim zdaniem bardzo niesprawiedliwym) zrównaniu wszystkich emerytur, by nikt nie dostawał w ramach świadczenia emerytalnego mniej, niż wynosi obecnie minimalna krajowa. Chwalebne, ale bardzo kosztowne dla budżetu, a także niesprawiedliwe dla osób bardziej zamożnych, które przez dziesiątki lat odkładały na ZUS o wiele więcej od innych, tylko po to, by dostać emeryturę o identycznej wysokości, co osoby płacące na ZUS nawet o 90% mniej od nich. A może ten, jak i inne problemy z rozkładem wysokości świadczeń emerytalnych rozwiązane zostaną przez dynamicznie rosnące świadczenia emerytalne wynikające z wzrostu zarobków? Sprawdźmy to.
Zmiana wysokości emerytur w ostatnich latach
Wraz z dynamicznym wzrostem polskich wynagrodzeń wzrastają również wysokości emerytur polskich emerytów. Między dwiema statystykami istnieje bezpośrednia korelacja, gdyż wysokość świadczenia emerytalnego jest w Polsce powiązana z sumą wpłat, których podczas swojego życia zawodowego dokonał „ubezpieczony”. Największe procentowo zmiany zaobserwować możemy w kategorii „mniej niż 1600” oraz „więcej niż 4000”, czyli w segmentach krańcowych, ale liczba osób, które łapią się do pierwszej z nich, stale jest przerażająco wysoka.
Nawet jeśli emeryt lub emerytka żyje we własnym mieszkaniu i ma pewne oszczędności to przeżycie za 1600 zł brutto, lub mniej może być bardzo trudne nawet w niewielkiej miejscowości, w której koszty życia będą relatywnie niskie. Pod koniec roku 2019 w Polsce żyło aż 1,4 mln emerytów, których świadczenia były niższe niż 1600 zł brutto miesięcznie oraz niecałe 0,5 mln emerytów, którzy z systemu ubezpieczeń społecznych otrzymywali powyżej 4000 zł brutto miesięcznie, co i tak jest niezłym wynikiem wobec – odpowiednio – 2,2 mln oraz 0,1 mln 7 lat wcześniej, czyli w roku 2012:
W tej całej statystyce wydaje mi się, że wzrost, a raczej przesunięcie wszystkich emerytur lekko „w prawo” wynika głównie z faktu, że z czasem wzrastały wynagrodzenia Polaków, a nie z tego, że system stał się bardziej szczodry i proobywatelski. Nie miej mi za złe tego, że komentuję to w nieco wrednym tonie, gdyż w rzeczywistości nie jest mi wcale do śmiechu. Przeraża mnie fakt, że przy wysokiej inflacji złotego (w okresie tych 7 lat ceny produktów i usług w Polsce wzrosły o ponad 20%!) wysokość emerytur wcale nie rośnie tak bardzo, a około miliona emerytek i emerytów pobiera prawdziwie głodowe świadczenia, które nie starczą nawet na zalążek do godnego życia. Do zagrożenia ubóstwem jeszcze wrócimy, a póki co zobaczymy w których województwach wypłacane są przeciętnie najwyższe emerytury.
Przeciętna emerytura w zależności od województwa
Wcześniej zaprezentowałem Ci liczbę emerytów w zależności od województwa, w którym mieszkają, a teraz skonfrontujemy to wspólnie z wysokościami tych emerytur. Nie ma tutaj niespodzianek, bo województwa: śląskie i mazowieckie znacznie odstają całej reszcie ze średnimi emeryturami w wysokości 2819 zł brutto miesięcznie (!) w województwie śląskim oraz 2458 zł brutto miesięcznie w województwie mazowieckim. Biorąc pod uwagę fakt, że w województwie śląskim wysokie emerytury wynikają praktycznie tylko z nieprzeciętnie wysokich świadczeń wypłacanym emerytom, a w województwie mazowieckim z faktu, że leży w nim rekordowo „dobrze płatna” Warszawa to nie znajdziemy na tym wykresie wielu prawdziwych niespodzianek. Cała statystyka prezentuje się następująco:
W przedziale 2100-2400 zł brutto miesięcznie, czyli w 14 na 16 województw wysokość przeciętnej emerytury wynika głównie z tego jak wiele osób mieszka tam w dużych aglomeracjach miejskich, a jak wiele poza nimi, gdyż te pierwsze zwykły „windować” wysokość świadczeń emerytalnych. Myślę, że tutaj możemy zakończyć rozdział ilościowy, płynnie przechodząc do części jakościowej, w której sprawdzimy nie to ile mają pieniędzy, ale to jak żyją polscy emeryci.
Jak żyją polscy emeryci?
O ile pierwsza część wpisu bazowała na statystykach „globalnych” zbieranych przez GUS oraz ZUS, to druga będzie bazować jedynie na ankiecie przeprowadzonej wśród kilkunastu tysięcy polskich emerytów. Zauważyłem, że polskie portale ekonomiczne często nie podają badanej próbki, co bardzo negatywnie wpływa na zrozumienie i (przynajmniej moją) ocenę takich artykułów. W przypadku tej części mowa tutaj o 7142 gospodarstwach domowych seniorów, na które przypadło około 13 000 emerytek i emerytów, czyli 1,82 osoby na gospodarstwo domowe:
Mając to na uwadze, przejdźmy do części, w której rzucę więcej światła na problem ubóstwa wśród emerytów, który jest nie do zbagatelizowania. Ze zgromadzonej przez GUS w ramach raportu „Emerytury i Renty w 2019 roku” statystyki jasno wynika, że ubóstwo jest wśród emerytów (zwłaszcza płci żeńskiej) znacznie powszechniejsze niż wśród innych grup społecznych w naszym kraju.
Ilu emerytów jest zagrożonych ubóstwem?
Zacznijmy od krótkiej powtórki pojęć. Za osoby „zagrożone ubóstwem” uznaje się w Polsce te, które nie osiągają dochodów przekraczających 60 proc. mediany (środkowej wartości) dochodów w Polsce z uwzględnieniem transferów socjalnych. Oznacza to mniej więcej tyle, że w tym przedziale, przy medianie płac wynoszącej obecnie około 3100 zł netto miesięcznie, do tej kategorii zakwalifikują się osoby o dochodach niższych od 1860 zł netto miesięcznie. Oznacza to, że wśród emerytów będzie to aż 20,7% kobiet i prawie 13% mężczyzn. Sporo. W celu nadania tym danym pewnego kontekstu zdecydowałem się zaprezentować wskaźnik ubóstwa dla różnych grup wiekowych oraz dla osób pracujących i emerytów obojga płci na jednym wykresie słupkowym:
Wśród ogółu polskiej populacji około 15% osób jest zagrożonych ubóstwem, przy czym największy odsetek, bo aż 17,4% to osoby w wieku 65 lat i więcej. Warto w tym momencie podkreślić, że ta statystyka może i powinna być dodatkową motywacją do oszczędzania i inwestowania na własną rękę, gdyż przy niewielkich zarobkach emerytura z ZUS-u może być naprawdę głodowa. Wśród osób pracujących zagrożenie ubóstwem wynosi około 9-10%, zaś wśród emerytów i emerytek około 16-17%. Wynika to pośrednio z faktu, że stopa zastąpienia, czyli proporcja wielkości świadczenia emerytalnego do ostatniej pensji z pracy wynosi obecnie w Polsce około 60%, sprawiając, że część nowych emerytów „staje się” zagrożona ubóstwem dopiero po przejściu na emeryturę (choć wcześniej nie łapała się do tej kategorii). Sucha teoria i liczby to jedno, ale warto też spytać samych zainteresowanych o to, jak odczuwają własną sytuację finansową. Co zatem o swoich finansach mówią polscy emeryci?
Jak emeryci oceniają swoją sytuację finansową?
Samoocena sytuacji finansowej to jeden z moich ulubionych „wskaźników” mierzących stan posiadania/finansów danej osoby lub kategorii osób, a jest tak dlatego, że jest on subiektywny, a więc przeważa tu raczej pesymizm. Chodzi mi o to, że w anonimowych ankietach ludzie bywają raczej bardziej negatywni niż zapytani wprost, co zwiększa „realizm” tak zebranych odpowiedzi. Nie są to natomiast „twarde dane”, bo liczby, które przedstawię, bazują na odpowiedziach udzielonych przez około 13 000 respondentów otrzymujących emerytury z ZUS. Oto jak swoją sytuację finansową oceniły osoby pracujące, właściciele firm oraz osoby w wieku emerytalnym:
Po przejrzeniu tabeli nasunęły mi się następujące wnioski:
- Odsetek osób pracujących i prowadzących firmy, które wiążą koniec z końcem dość łatwo, łatwo lub bardzo łatwo wynosi między 55%, a 65% podczas gdy wśród emerytów jest to jedynie 40%. Warto wziąć pod uwagę, że wydatki emerytów są zazwyczaj znacznie niższe niż osób pracujących, a więc różnica między „wiążącymi koniec z końcem” jest niezwykle wysoka.
- Prawdziwie niepokojąca jest jednak ta negatywna część statystyki, która zaskakująco dobrze pokrywa się z danymi o zagrożonych ubóstwem. Okazuje się bowiem, że z 13 000 respondentów w wieku emerytalnym dokładnie 22,6% oceniło, że finansowo „dają radę” z trudnością lub z wielką trudnością. Dla porównania podobnych odpowiedzi udzieliło około 13% pracujących oraz 8% właścicieli firm. Różnica jest zatem kolosalna i więcej niż alarmująca.
Pieniądze, pieniędzmi, ale rzadko kiedy mówimy tu o wykształceniu. Poza archiwalnym już dość wpisem „Jak wybrać przyszłościowe studia? Co wziąć pod uwagę?” dosyć mało piszę o edukacji Polaków, która według mnie jest krytyczną sferą, która wymaga poprawy jeśli mamy uczynić nasz naród bardziej świadomym, a ludzi bogatszymi i szczęśliwszymi. Jak, jeśli chodzi o poziom wykształcenia, prezentują się zatem polscy emeryci?
Poziom wykształcenia polskich emerytów
Zanim przedstawię dane, możemy śmiało wykonać kilka założeń. Jednym z nich jest fakt, że wśród pokoleń naszych rodziców i dziadków wyższe wykształcenie nie było aż tak popularne jak wśród osób, które obecnie są w wieku 25-40 lat. Drugim założeniem może być to, że kobiety będą przeważać w obydwu kategoriach z uwagi na to, że część emerytów „łapie się” jeszcze na lata trwania II wojny światowej oraz zwyczajnie dlatego, że wśród badanych jest ich więcej niż mężczyzn. Obydwa założenia można dość szybko potwierdzić statystyką, która – przynajmniej mnie – nie zaskoczyła ani trochę:
Do najważniejszych wniosków z tabeli zaliczyłbym następujące:
- Odsetek osób z wyższym wykształceniem jest znacznie wyższy u kobiet, niż u mężczyzn.
- Odsetek osób z wykształceniem zawodowym jest wyższy u mężczyzn, niż u kobiet.
- Wśród emerytów jest o wiele mniej osób z wyższym wykształceniem (w sumie około 15% ankietowanych) niż wśród osób pracujących (łącznie 27%) oraz właścicieli firm (36%).
- Jaki poziom wykształcenia dominuje zatem wśród emerytów? Wykształcenie średnie (35% respondentów) oraz podstawowe (około 20% ankietowanych).
Ta część wpisu to akurat „znak czasów”, a statystyka wraz z kolejnymi pokoleniami będzie się przesuwać „w górę”, a więc wśród emerytów zacznie dominować wykształcenie średnie i wyższe, zamiast podstawowego i średniego, które można zaobserwować obecnie. Jest coś, co wynika z wykształcenia i zarobków, ale można to też np. odziedziczyć. Chodzi o własne lokum, czyli miejsce, w którym żyjemy, mieszkamy i prowadzimy większość naszych codziennych spraw. Jak, czyli w jakiego rodzaju budynkach mieszkają zatem polscy emeryci?
Jak mieszkają polscy emeryci?
Jak można się spodziewać, Polacy mieszkają głównie w budynkach wielorodzinnych (potocznie: blokach i wieżowcach) oraz w wolnostojących domach jednorodzinnych. Mniejszą rolę wśród pracujących (11%) odgrywają tu budynki z kilkoma lokalami mieszkalnymi, czyli małe bloki oraz domy szeregowe (5,5%). Polscy emeryci nie różnią się tutaj znacznie od osób pracujących, a jedyną tendencją, którą zaobserwowałem, jest nieco większy udział mieszkających w blokach oraz domach jednorodzinnych w porównaniu do osób pracujących (zatrudnionych u kogoś):
Wśród właścicieli firm, czyli osób pracujących na własny rachunek, wyraźnie widać preferencję mieszkania we własnym domu. W przypadku „szeregowca” jest to 8,3% wobec 5,5% pracujących u kogoś, a w przypadku domu wolnostojącego jest to 45,3% wobec 39,6% wśród pracowników. Emeryci są w tej statystyce gdzieś pomiędzy obydwiema kategoriami, a wynika to z tego, że większość osób spędza swoją starość w tym samym domu/mieszkaniu, w których toczyło się ich dotychczasowe życie. Kolejną ciekawą kategorią są wydatki emerytów, a zwłaszcza te specjalne/nadprogramowe oraz w pewnym sensie zbędne. Sprawdźmy na co stać polskich emerytów i jak wiele z nich jest w stanie zafundować sobie raz w roku np. tygodniowy wypoczynek.
Na co stać emerytów w Polsce?
W danych, które udostępnił GUS, udało mi się znaleźć niezwykle ciekawą statystykę dotyczącą realizacji konkretnych potrzeb majątkowych. W tej kategorii spytano respondentów o możliwość zorganizowania sobie tygodniowego urlopu, zjedzenia mięsa lub ryb co drugi dzień oraz ogrzewania mieszkania odpowiednio do swoich potrzeb. Odpowiedzi, których udzielili respondenci w pewnym sensie potwierdzają moje obawy o stan posiadania emerytów, bo tylko 55% z nich deklaruje możliwość zafundowania sobie każdego roku tygodniowych wakacji:
Jeśli o jedzenie mięsa lub ryb chodzi, to nie jest tutaj tak źle, bo tylko 7% deklaruje brak możliwości zjedzenia takiego posiłku co drugi dzień, ale na odpowiednie ogrzanie domu/mieszkania (które wg mnie jest potrzebą bardziej „palącą”) stać tylko 93% ankietowanych. Nie wiem, czy jest to pocieszeniem dla emerytów, ale brak możliwości postawienia sobie wakacji deklaruje też 25% pracujących u kogoś oraz 17% pracujących na własny rachunek. Wakacje wakacjami, ale większość z nas interesuje też posiadanie sprzętu RTV/AGD, na czego temat też zapytano respondentów, którzy udzielili dość zaskakujących odpowiedzi:
Okazuje się bowiem, że polskich emerytów stać na komputer, zmywarkę, czy samochód, ale spora część z nich po prostu nie widzi potrzeby posiadania takiego sprzętu. Komputer posiada 52,4% emerytów, zmywarkę 25%, zaś samochód 47%, a pozostali albo nie widzą takiej potrzeby, albo deklarują brak środków na jej pokrycie. Warto zaznaczyć, że mało kto, bo tylko 4%, 12% oraz 6% badanych deklaruje brak środków na – odpowiednio – komputer, zmywarkę, czy samochód osobowy, co jest dla mnie bardzo zaskakujące, bo komputery i samochody zwykle kosztują (przynajmniej sam zakup) więcej od zmywarek. Po badaniu, w którym wzięło udział 13 000 emerytów nie oczekiwałbym jednak dużej dokładności i doskonałej jakości danych, więc informacje te potraktowałbym z lekkim przymrużeniem oka. Na sam koniec zostawiłem jedną z najważniejszych części ankiety, czyli tej dotyczącej zdrowia emerytów.
Obserwuj mnie na Twitterze:
Subskrybuj mój kanał YouTube:
Jak emeryci oceniają swoje zdrowie?
Poza pieniędzmi, do dobrego życia przydają się głównie przyjaciele i dobre zdrowie. Nie sposób jest opowiedzieć, jak dobrze żyje się emerytom w Polsce bez przedstawienia rezultatów ankiety dotyczącej ich zdrowia i samopoczucia. Jak wcześniej wspomniałem, w tego rodzaju statystyce preferuję właśnie subiektywne odpowiedzi kryjące się pod nazwą „samoocena”, gdyż te najlepiej (i w sposób możliwie pesymistyczny) oddają stan zdrowia respondentów. Wiedząc, że większość emerytów polskich to osoby powyżej 60 roku życia przejrzyj poniższą tabelę, w której znajdziesz odpowiedzi, których ankietowane osoby udzieliły na temat swojego stanu zdrowia:
Z natury im starszy jest człowiek, tym więcej się w nim „psuje”, więc zupełnie nie powinno nas dziwić to, że najwięcej osób ze „złym” oraz „bardzo złym” zdrowiem znajduje się w przedziale wiekowym 75 lat i więcej. Smuci fakt, że jeszcze w wieku 60-74 lat aż 30% uważa swoje zdrowie za dobre, podczas gdy powyżej 75 roku życia jest to już tylko 14% respondentów.
Na domiar złego w tej ostatniej grupie aż 41,5% ocenia swoje zdrowie jako „złe” lub „bardzo złe”, podczas gdy między 60, a 74 rokiem życia było to łącznie około 21% ankietowanych. Bardzo dobrym swojego zdrowia nie ocenił prawie żaden ankietowany z przedziału 60 lat i więcej, co jest raczej dowodem na polskie malkontenctwo i pesymizm niż na faktycznie i obiektywnie kiepski stan zdrowia polskich emerytów. Pora podsumować jakość życia seniorów w naszym kraju.
Podsumowanie
Najlepszą konkluzją będzie w tym wpisie napisanie, że polscy emeryci są dość biedni, raczej schorowani i rzadko wyjeżdżający na wakacje. Z drugiej strony, bardzo duża ich część mieszka w domach jednorodzinnych lub szeregowych i bezproblemowo stać ich na własny samochód. Są to w większości osoby z wykształceniem podstawowym lub średnim, ale nierzadko też wyższym, a niecałe 25% z nich ma trudności by „związać koniec z końcem” w swoim codziennym życiu.
Emerytury kobiet są średnio znacznie (o ok. 30%) niższe niż emerytury mężczyzn, co wynika raczej z 5 lat niższego wieku emerytalnego niż z jakiejkolwiek systemowej niesprawiedliwości. Daj znać w komentarzach co sądzisz o polskich emerytach i ich obecnej sytuacji i czy zgadzasz się z przemyśleniami, którymi podzieliłem się z Tobą w tym wpisie. Pozdrawiam i do następnego!
Zapisz się do mojego newslettera:
