Inwestycyjny wstęp (4/6) - Jak składać zlecenia na giełdzie?

Jak kupować i sprzedawać instrumenty finansowe na GPW?

Doszliśmy do półmetku serii „Inwestycyjny wstęp”, z tej okazji piszę dziś dla Ciebie bardzo praktyczny artykuł na temat składania zleceń na GPW. Jeżeli myślisz, że kupowanie i sprzedawanie akcji jest tak proste, jak wpisanie liczby i ceny, to możesz się dzisiaj wiele nauczyć. Skupię się na tym, jak składać zlecenia na giełdzie, by zawsze osiągnąć zamierzony cel i nie przepłacać za instrumenty finansowe.

Wpis ten jest bezpośrednią kontynuacją ostatniego wpisu z serii, czyli „Inwestycyjny wstęp (3/6) – Jak założyć rachunek maklerski?„, w którym opisałem zakładanie i obsługę konta maklerskiego eMakler w mBanku. W tym artykule zaprezentuję Ci wszystkie dostępne tam sposoby składania zleceń na zakup akcji, obligacji, certyfikatów i ETF-ów, co powinno być podobne do zleceń dostępnych także u innych polskich maklerów.

W skrócie

Z tego artykułu dowiesz się:

Jakie są fazy sesji giełdowej na polskiej Giełdzie Papierów Wartościowych.
Jakie są podstawowe rodzaje zleceń giełdowych.
Które zlecenia składać w jakiej sytuacji, by nigdy nie stracić okazji, ani pieniędzy.
Dlaczego stop loss nie zawsze jest pożądanym zleceniem.

Powiązane wpisy

Jakie są fazy sesji giełdowej na GPW?

Chociaż jest to wpis o składaniu zleceń, będzie Ci potrzebna minimalna wiedza o fazach sesji giełdowej w Polsce. Więcej o niej przeczytasz na stronie GPW, ale na razie chciałbym przedstawić Ci jej czas trwania i podział na fazy:

Sesja giełdowa na GPW trwa od 08:30 do 17:05 każdego dnia roboczego, z czego jej główna faza, zwana notowaniami ciągłymi tylko między godzinami 09:00, a 16:50. Z punktu widzenia tego artykułu ważne są szczególnie fazy otwarcia i zamknięcia (dogrywki), zwane także fixingami. Fixingi to nic innego jak specjalne części sesji, w których zlecenia odbywają się natychmiastowo, po z góry ustalonym w fazach przed fixingiem kursie.

Na wspomnianych fixingach często da się wywalczyć lepszą cenę instrumentu niż podczas fazy notowań ciągłych, gdyż jest ona ustalana trochę inaczej niż ta druga. Bez zbędnego wchodzenia w szczegóły wspomnę tylko, że niżej przeczytasz o specjalnym zleceniu WNF (Ważnym Na Fixing), które realizuje się tylko podczas tych faz i głównie dlatego w ogóle o tym wspominam. Przejdźmy teraz do konkretów, czyli rodzajów zleceń kupna i sprzedaży instrumentów finansowych na GPW.

Polub moją stronę na Facebooku!

Znajdziesz tam mnóstwo przydatnych informacji o finansach i inwestowaniu

Inwestomat.eu

Jakie są podstawowe rodzaje zleceń giełdowych?

Pisząc ten wpis, mam na celu przedstawienie Ci najbardziej potrzebnych i najczęstszych rodzajów zleceń, z jakich sam korzystam. Istnieją też takie, z których przez ponad 8 lat inwestowania nie skorzystałem ani razu i wspomnę o nich tutaj, ale nie rozwinę ich zbyt długo w dalszej części wpisu. Oto najpopularniejsze rodzaje zleceń giełdowych i ich wariacje:

Zlecenie z limitem ceny to zdecydowanie najpopularniejszy typ zlecenia giełdowego. Wybierając je, podajesz swój limit (maksymalną cenę w przypadku kupna i minimalną cenę w przypadku sprzedaży) oraz datę ważności zlecenia. Takie zlecenie będzie „wisieć” na giełdzie do momentu wykonania lub przeterminowania.
Zlecenie PKC – Po Każdej Cenie to zlecenie dla tych, którzy chcą instrument kupić lub sprzedać za wszelką cenę (dosłownie). Tego rodzaju zlecenia używaj, gdy bardzo chcesz coś kupić natychmiast, gdyż zlecenie „dostosowuje się” do przeciwnej strony arkusza zleceń.
Zlecenie PCR – Po Cenie Rynkowej to zlecenie dla tych, którzy chcą kupić lub sprzedać instrumenty po cenie ostatniej transakcji bez sprawdzania obecnego kursu. To ciekawe i bardzo użyteczne zlecenie jest kompromisem pomiędzy szybkością wykonania a zachowaniem rozsądnej ceny zakupu lub sprzedaży instrumentu.
Zlecenie PEG – zlecenie z ruchomym limitem realizacji to ciekawy wariant zlecenia PCR. Początkowo przybiera ono wartość najlepszego zlecenia po danej stronie arkusza zleceń, ale ze zmianą cen próbuje ono za tymi zmianami podążać. Pomocne w tym przypadku będzie dalsze wyjaśnienie na przykładzie w jednym z kolejnych akapitów.

Jakie są dodatkowe atrybuty/warunki wykonania zleceń giełdowych?

Poza rodzajami zleceń rozróżniamy też dodatkowe atrybuty dla każdego z nich. Pod pojęciem atrybutów kryją się tu warunki aktywacji oraz limit aktywacji, a oto one:

Limit aktywacji może stanowić dodatek do każdego z powyższych rodzajów zleceń. Popularny stop loss to nic innego jak zlecenie PKC z ustalonym limitem aktywacji. Działa to tak, że po przekroczeniu ustalonej ceny zlecamy kupno lub sprzedaż niezależnie od obecnej ceny rynkowej instrumentu.
Warunek WNF – Ważne Na Fixing, czyli zlecenie krótkotrwałe, ważne podczas następnego z trzech fixingów: na otwarciu, zamknięciu lub odwieszeniu handlu instrumentem. Takie zlecenie zostanie anulowane po zakończeniu fixingu i nie łączy się z większością innych zleceń/parametrów. W praktyce używam go bardzo rzadko.
Warunek WNZ – Ważne Na Zamknięcie. Analogiczne do WNF, ale aktywuje się tylko w fazie zamknięcia/dogrywki sesji giełdowej.
Warunek WDC – Ważne Do Czasu. W przypadku tego zlecenia czas odnosi się do konkretnej godziny w czasie sesji z dokładnością do 1 sekundy.
Warunek WLA – Wykonaj Lub Anuluj to zlecenie, które może być wykonane tylko w całości. Jeśli po przeciwnej stronie arkusza zleceń nie znajdują się zlecenia pozwalające na jego realizację, jest ono automatycznie anulowane.
Warunek WIA – Wykonaj I Anuluj jest wariacją warunku WLA z jedną, subtelną różnicą. Może być ono zrealizowane częściowo, jeśli pozwala na to arkusz zleceń, a anulowane jest po pierwszym (częściowym lub pełnym) wykonaniu.
Warunek WUJ – Wielkość Ujawniana. To zlecenie dla giełdowych ninja ujawnia tylko liczbę papierów, którą chcesz kupić lub sprzedać podaną jako parametr WUJ. Reszta papierów, na którą opiewa zlecenie ujawnia się innym uczestnikom giełdy dopiero po wykonaniu całej liczby wynikającej z WUJ.
Warunek MWW – Minimalna Wielkość Wykonania definiuje najmniejszą liczbę instrumentów, jaką inwestor chce kupić lub sprzedać w jednej transakcji. Bardzo pomocne, gdy chce się uniknąć przepłacania prowizji. Przykładowo, gdy inwestor chce kupić akcje za 1000 zł, a dostępne są tylko papiery za 200 zł, to za pomocą normalnego zlecenia dokona zakupu za 200 zł i zapłaci 5 zł (2,5%!) prowizji. Gdyby ustawił MWW mógłby uniknąć takiej sytuacji.

Jak działa zlecenie giełdowe z limitem ceny?

Zacznijmy od najprostszego rodzaju zlecenia, czyli zlecenia z limitem ceny. Być może zaraz po raz pierwszy ujrzysz tzw. arkusz zleceń, który postaram się prosto wytłumaczyć. Arkusz zleceń zbiera wszystkie zlecenia na zakup i sprzedaż akcji, zmieniając ich kurs na giełdzie, gdy tylko dojdzie do transakcji. Zaraz zobaczysz to na przykładzie. Weźmy następującą sytuację:

Po lewej stronie arkusza znajdują się zlecenia kupna, składane przez osoby zainteresowane kupnem instrumentów (np. akcji), natomiast po prawej widoczne są oferty sprzedających. W powyższym przykładzie w arkuszu są 4 oferty kupna i 3 oferty sprzedaży, ale żadne z nich nie „spotkało się”, więc do transakcji jeszcze nie doszło. Kurs akcji prawdopodobnie znajduje się gdzieś pomiędzy 15,6 a 15,8 złotego, a wynika to z przestrzeni pomiędzy najwyższym zleceniem kupna i najniższym zleceniem sprzedaży. Pojawia się nowe zlecenie z limitem ceny, które dla ułatwienia zaznaczyłem kolorem żółtym:

Choć ostatni sprzedający nie chciał pozbyć się akcji za mniej niż 15,8 zł, nagle pojawia się osoba, której bardzo zależy na sprzedaży. Oferuje ona 500 akcji (patrz: kolumna „wolumen”) w cenie minimalnej 14,2 złotego. Po lewej stronie arkusza są aż 3 zlecenia, które łapią się w tych warunkach. Jak myślisz, ile akcji uda się sprzedać temu niecierpliwemu sprzedającemu i po jakiej cenie dokona transakcji?

Brak równowagi w arkuszu spowodował wykonanie zlecenia, czyli zawarcie transakcji i to nie jednej, a aż trzech. Minimalna cena sprzedaży „spotkała się” z trzema zleceniami kupujących. Oto co działo się w arkuszu po kolei:

Najpierw sprzedający 500 akcji (żółte zlecenie) sprzedaje ich 50 po kursie 15,6 zł pierwszemu kupującemu. Dlaczego po kursie 15,6 złotego? Mimo że sprzedający jest gotów sprzedać akcje taniej, to system giełdowy zawsze wykona zlecenie z korzyścią dla osoby, składającej późniejsze zlecenie.
Następnie 250 z pozostałych do sprzedaży akcji (łącznie 450) zmienia właściciela za 15 zł, gdyż tyle dokładnie oferował drugi kupujący. Sprzedającemu zostało jeszcze 200 akcji na sprzedaż po minimalnej cenie 14,2 zł.
Ostatnim zleceniem, które się wykona jest sprzedaż kolejnych 75 akcji za 14,4 zł, gdyż tyle oferuje trzeci, bardziej oszczędny kupujący.

Zwróć uwagę na to, że „żółte zlecenie”, a właściwie jego reszta stanowiąca 125 akcji na sprzedaż, pozostała w arkuszu. Sprzedającemu udało się pozbyć większości akcji w zleceniu, z czego części nawet po lepszej cenie od swojego minimum. To w zasadzie wszystko, jeśli chodzi o zlecenia z limitem ceny, które są najpopularniejszym rodzajem zleceń i tym, który wykorzystuję w 95% przypadków. Przejdźmy teraz do omówienia ciekawszych sposobów na zakup lub sprzedaż instrumentów finansowych.

Jak działa zlecenie PKC?

Zlecenie PKC nazywam żartobliwie „panicznym zleceniem” z uwagi na fakt jego wykonania niezależnie od ceny. Dość dobrze wyjaśni to przykład, który Ci teraz przedstawię:

Tym razem mamy do czynienia z pięcioma zleceniami po stronie kupujących. Zauważ, że wolumen kupna znacznie przekracza wolumen sprzedaży, co sugeruje, że na akcje jest spory popyt, a sprzedający niekoniecznie chcą się ich pozbyć. W tym momencie panuje równowaga pomiędzy ceną akcji 99,6 zł, a 99,9 zł, ale zostaje ona przerwana przez nadchodzące zlecenie PKC (zaznaczone kolorem żółtym):

Zlecenie PKC z wolumenem wyższym niż wolumen wszystkich ofert kupna naturalnie wywołuje ciekawą sytuację w arkuszu:

Sprzedającemu udało się sprzedać 550 z wystawionych na sprzedaż 800 papierów. Transakcji dokonał po następujących cenach:

Sprzedał 100 akcji po kursie 99,6 złotego
Kolejno sprzedał 50 akcji po kursie 99,5 złotego
Następnie sprzedał 25 akcji za 99,2 zł każda
Kolejno sprzedał 75 akcji po cenie 99 zł każda
Finalnie sprzedał 300 akcji po 80 zł za sztukę

Następuje ciekawa sytuacja. Co się stanie, gdy po jednej stronie znajduje się otwarte zlecenie PKC, a po drugiej nie ma żadnego zlecenia? Czy potencjalny kupujący może wykorzystać to zlecenie przykładowo do zakupu akcji znacznie poniżej ich ceny rynkowej (99,8 zł)?

Na szczęście dla sprzedającego taka transakcja nie dojdzie do skutku. Ze względu na ograniczenie (limity) wahań kursów, o których więcej przeczytasz tutaj, zlecenie PKC zostanie w tej sytuacji odrzucone. Stanie się to ze względu na dużą rozbieżność ceny oferowanej przez kupującego (1 zł za akcję) wobec ceny otwarcia z danego dnia (powiedzmy: 98 zł za akcję). Pamiętaj, że nie każdy system giełdowy posiada takie zabezpieczenia, więc uważaj ze składaniem zleceń PKC na mało płynnych spółkach.

Jak działa zlecenie PCR?

Zlecenie PCR okaże się przydatne głównie dla tych, którzy chcą kupić lub sprzedać instrument po obecnej cenie rynkowej, ale nie mają czasu sprawdzić ile ona wynosi. Mimo że może to brzmieć trochę żartobliwie to dokładnie tak działa zlecenie PCR, o czym zaraz się przekonasz. Zacznijmy od nowego arkusza zleceń:

Tym razem dominuje strona podażowa, czyli więcej papierów jest wystawione na sprzedaż, niż jest chętnych do zakupu. Równowaga cen jest gdzieś w widełkach 198-200 zł, a kurs akcji wynosi tyle ile najlepsze zlecenie po stronie sprzedaży, czyli 200 zł. Wszystkie obecne zlecenia to zlecenia z limitem. Pojawia się (na żółto) zlecenie kupna 100 akcji po cenie rynkowej zaznaczone żółtym kolorem poniżej:

Zlecenie PCR automatycznie realizuje się po cenie rynkowej, czyli po 200 zł. Niestety, po prawej stronie arkusza sprzedający wystawił po tej cenie jedynie 25 akcji, więc ze zlecenia opiewającego na 100 papierów zakupione zostało tylko 25. Reszta, czyli 75 papierów do kupna pozostaje w arkuszu jako zlecenie z limitem wynoszącym wartość transakcji, czyli 200 złotych za akcję.

Bardzo istotne jest to, że za pomocą zlecenia PCR zawsze kupisz lub sprzedasz tyle papierów, ile jest wystawionych w najlepszym zleceniu z przeciwnej strony arkusza. Po takiej nie w pełni zrealizowanej transakcji pozostanie ono w arkuszu jako zlecenie z limitem równym cenie wykonania transakcji. Podsumowując: zlecenie PCR to taka bezpieczniejsza alternatywa dla PKC, dzięki której osiągniesz lepsze ceny, ale nie zawsze dokonasz pełnej transakcji.

Jak działa zlecenie PEG?

Zlecenie PEG czasami nazywam „zleceniem – kameleonem”. Jest ono zdecydowanie najbardziej dynamicznym ze wszystkich zleceń, bo podąża ono za kursem najlepszej oferty po danej stronie arkusza. Na przykładzie będzie Ci to bardzo łatwo zrozumieć:

W przykładzie mamy więcej zleceń po stronie popytowej, czyli stronie kupujących. Zlecenia są dosyć daleko od siebie (zakup – 7,2 zł, sprzedaż – 8 zł), więc na razie nie realizuje się żadna transakcja. Wpływa zlecenie PEG po stronie sprzedaży (na żółto):

Zlecenie na sprzedaż 500 akcji w formie PEG ustawia się za zleceniem z limitem. Nie ma więc priorytetu nad zwykłymi zleceniami i przybiera (niczym kameleon) wartość najlepszego zlecenia, czyli 8 zł. Zlecenie jednak nie wykonuje się i czeka na swoją kolej. Po minucie wpływa kolejne zlecenie po stronie sprzedaży (na żółto poniżej):

Zlecenie na sprzedaż 750 akcji po cenie 7,2 zł powoduje zmianę kursu sprzedaży zlecenia PEG również na 7,2 złotego. W ten sposób realizuje się pełne zlecenie sprzedaży 750 akcji za 7,2 zł oraz (częściowo) zlecenie PEG. Jako że zlecenie PEG stałoby się teraz najlepszym zleceniem, „wskakuje” ono ponownie za najlepsze obecnie zlecenie sprzedaży 2000 akcji po 8 złotych:

Jak pewnie zauważyłeś zlecenie PEG jest bardzo sytuacyjne i mocno polega na innych uczestnikach giełdy. W założeniu „tłum ma racje”, więc to zlecenie będzie zawsze ustawiać się za pierwszym uczestnikiem tłumu, by upewnić się, że nie zawrzesz nieopłacalnej transakcji. W praktyce nie jest łatwo go użyć i czasem warto dodać do niego limit ceny, by nie aktywowało się w zleceniach, które uczynią całą transakcję całkowicie nieopłacalną.

Szukasz taniego konta maklerskiego do akcji i ETF-ów?

Nota XTB: Inwestowanie jest ryzykowne. Inwestuj odpowiedzialnie.

Chcesz założyć IKE/IKZE z bogatą ofertą ETF-ów?

Mój link obniża prowizję na rynkach zagranicznych z 0,29% do 0,24%.

Szukasz zagranicznego konta maklerskiego?

Pełen ranking kont maklerskich do akcji i ETF-ów znajdziesz tutaj.

Jak skutecznie składać zlecenia na giełdzie?

To by było na tyle, jeśli chodzi o obrazowe wytłumaczenie wszystkich najważniejszych rodzajów zleceń giełdowych na GPW. Oto jak osobiście używam różnych rodzajów zleceń w zależności od sytuacji:

Zlecenie z limitem ceny służy mi głównie do ustawiania snajperskich zleceń zakupu. Przykładowo: wyszło świeże sprawozdanie finansowe i szacuję, że uczciwa cena za akcję spółki to np. 10 zł, a obecny kurs to 12 zł. Zdarza mi się wtedy wystawić zlecenie z limitem ceny 10 zł i terminem ważności wynoszącym (ważne do daty) tydzień do przodu. Pamiętaj, że pieniądze wraz ze złożonym zleceniem zakupu są zamrażane na rachunku maklerskim, więc nigdy nie ustawiaj takiego zlecenia ze zbyt długim terminem!
Zlecenia PKC używam tylko, kiedy bardzo mi zależy na nabyciu lub sprzedaży instrumentu finansowego. Jego wariantu, czyli STOP LOSS używam niezwykle rzadko i tylko wtedy, gdy posiadany przeze mnie instrument jest za drogi, bym mógł czuć się komfortowo, ale z jakiegoś powodu dalej rośnie.
Zlecenia PCR nie używam prawie wcale. Zdarzyło mi się kupować tak akcje, gdy nie miałem prostego dostępu do systemu notowań.
Zlecenia PEG używam tylko z limitem ceny, by upewnić się, że jakiś żartowniś po tej samej stronie arkusza nie spowoduje, że kupię lub sprzedam papiery nieopłacalnie dla siebie.

Dla osób, które szukają materiału o praktycznej stronie składania zleceń na giełdzie, napisałem też wpis „Kupowanie zagranicznych funduszy ETF krok po kroku„, w którym krok po kroku przeprowadzę Cię przez ten dość skomplikowany proces. Jeśli nie jesteś pewien, jak działa proces dokonywania transakcji z perspektywy prawa, to koniecznie zajrzyj do wpisu „Gdzie przechowywane są papiery wartościowe? Zawieranie transakcji na giełdzie„, w którym wraz z zaprzyjaźnionym adwokatem Adrianem – prosto wyjaśniliśmy, co się dzieje podczas zawierania transakcji na giełdzie.

Obserwuj mnie na Twitterze:

Follow @Inwestomat_eu

Subskrybuj mój kanał YouTube:

Podsumowanie

Mam nadzieję, że dzięki temu artykułowi o wiele lepiej zrozumiałeś proces składania zleceń na zakup instrumentów finansowych na GPW. Wraz z zakończeniem tego tekstu zbliżamy się powoli do końca serii „Inwestycyjny Wstęp”, w której zostały już tylko dwa wpisy. Jeśli znasz kogoś, kto jeszcze nie wie jak składać zlecenia giełdowe, to udostępnij mu ten artykuł, a będzie Ci za to wdzięczny (ja też!).

Kontynuacją serii będzie już bardzo praktyczna nauka analizy finansowej, czyli czytanie sprawozdań finansowych polskich spółek i szukanie w nich ważnych informacji. Dziękuję za dotrwanie do końca i zapraszam do komentowania w razie pytań lub wątpliwości!

Zapisz się do mojego newslettera:

Zastrzeżenie

Informacje przedstawione na tej stronie internetowej są prywatnymi opiniami autora i nie stanowią rekomendacji inwestycyjnych w rozumieniu Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 października 2005 roku w sprawie informacji stanowiących rekomendacje dotyczące instrumentów finansowych, ich emitentów lub wystawców (Dz. U. z 2005 roku, Nr 206, poz. 1715). Czytelnik podejmuje decyzje inwestycyjne na własną odpowiedzialność. Autor bloga nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam umieszczanych na blogu.

The post image credit goes to https://immediateedgeapp.org/